Vliegschaamte

De erfzonde is groen geworden

Laatst zwaaide ik mijn zoon uit op het vliegveld. Hij zou naar familie in Dubai gaan vliegen, voor het eerst. Ik vertelde het aan een vriendin. “Heb jij nog geen last van vliegschaamte?” kreeg ik prompt teruggekaatst. 

Vlechtenmeisje

Vliegschaamte: ik had er nog niet eerder van gehoord. Volgens dagblad De Morgen gaat het om een trend die is overgewaaid uit Zweden. Niet toevallig het land van Greta Thunberg. Vlechtenmeisje Greta Thunberg werd in Zweden uitgeroepen tot vrouw van het jaar. Ze is nu zelfs genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. 

Hoewel Greta overal opduikt, vliegt ze niet. Haar vader is zo coulant om haar in een autootje de wereld over te rijden. Ook Greta’s moeder, operazangeres Malena Ernman, heeft het vliegen afgezworen. Ze offerde zelfs haar internationale carrière op om kerosine uit te sparen.  

Digitaal pek en veren

Als het aan de familie Thunberg ligt, kunnen de luchtvaartmaatschappijen wel inpakken. Maar je zult altijd Zweden overhouden die nog wèl vliegen. Speciaal om die een lesje te leren, is de hashtag #Flygskam (vliegschaamte) in het leven geroepen. Dankzij deze hashtag werden veel Zweden de afgelopen weken getrakteerd op een digitaal pek en veren. Wie het lef had om een vliegtuigfoto of reisblog online te plaatsen, stuitte op woedende reacties. De Zweedse journalist Emanuel Karlsten doorbrak het taboe. Op de Zweedse tv-zender SVT biechtte hij op stiekem te vliegen. 

Schuldgevoelens

Vliegschaamte kan je behoorlijk dwars zitten. Bovendien komt flygskam zelden alleen. Het arsenaal aan schuld- en schaamtegevoelens lijkt met de dag toe te nemen. Van grijze stroom tot kleding van de Primark, plastic zakjes, autokilometers, afhaalmaaltijden, vlees eten of het hebben van kinderen: de schaamte achtervolgt ons overal.

Dat hebben die klimaatmeisjes toch maar mooi voor elkaar gekregen. “Tienermeisjes schoppen de wereld een geweten,” jubelde VRT Nieuws. Want wij allemaal moeten eraan geloven. Wij, onverantwoordelijke volwassenen, moeten ons schamen. Diep schamen. Want het is door ons, door onze grote schuld, dat de wereld verdoemd is. Mea culpa, mea culpa.

Groene erfzonde

Zelfs Jezus in zijn tijd had niet kunnen dromen van zo’n grote schare aanhangers. De ware ecoreligieuzen leiden een klimaatneutraal bestaan onder de kerktoren. Eigen moestuin, tweedehands kleding, fiets voor de deur en zonnepanelen op het dak. Heel nobel allemaal natuurlijk. Maar ook dan zal de ecologische voetafdruk van de westerse mens nog altijd onevenredig groot zijn in vergelijking tot de rest van de wereld. De ultieme consequentie van het schaamteverhaal is dus dat je je schuldig moet gaan voelen over alles. Over het feit dat je ruimte inneemt, dat je kinderen hebt... ja, zelfs over je eigen bestaan.

Op een verlossend verhaal blijft het vooralsnog wachten. Een verhaal dat ons, onverantwoordelijke mensen, leert wat we nu werkelijk kunnen doen om het verschil te maken. "De erfzonde is groen geworden,” twitterde Rik Torfs, voormalig rector van de KU Leuven. Wat mij betreft had hij het niet beter kunnen verwoorden.

Kelly Keasberry is freelance journalist en theoloog