De kracht van ontwapening

Zo word je je spreekangst de baas

Spreekangst is een veelkoppig monster. Door spreekangst verlies je de directe verbinding met je inspiratie. In plaats van gericht te zijn op wat je zegt, ben je alleen nog maar gefocust op hoe je het zegt. Je hakkelt, aarzelt of raffelt je boodschap af in een poging het strijdtoneel zo snel mogelijk weer te kunnen verlaten. Daardoor komt je boodschap niet goed over. Wat kun je doen tegen spreekangst? 

Drie jonge sprekers

Drie jonge sprekers waren uitgenodigd op de universiteit om een toespraak te komen houden. Ze bevonden zich in een vergelijkbare situatie. Het enige dat ze over hun doelgroep wisten, waren de volgende drie dingen:

• het toehoorderspubliek bestond hoofdzakelijk uit hoogopgeleiden;
• het aantal experts was aanzienlijk;
• de doelgroep was bovenmatig kritisch ingesteld.

De eerste spreekster kwam aarzelend naar voren. Met trillende vingers hield ze een blaadje voor haar gezicht. Het kostte haar zichtbaar moeite om haar stem onder controle te houden. Misschien was het de ingehouden emotie; misschien ook waren het de zenuwen. In ieder geval klaagden er achteraf meerdere mensen dat ze slecht verstaanbaar was geweest.

De tweede spreker was een econoom van begin dertig, strak in het pak. Met afgemeten passen beende hij naar voren, griste de microfoon uit handen van de moderator, legde zijn revers recht en schraapte zijn keel. Vervolgens begon hij aan een lange uiteenzetting over zijn expertise. Vraagstellers kregen maar drie seconden. "Wat een opgeblazen kikker," merkte een student achteraf op. Ook de hoogleraar die deze man had uitgenodigd, hield er een ongemakkelijk gevoel aan over.

Spreker nummer drie was een jonge vrouw die een ontspannen indruk maakte. Ze nam de microfoon, keek even rustig rond en zei toen: "Beste mensen, ik geloof niet dat ik de kracht heb om wereldproblemen aan te pakken. Waarschijnlijk is niemand van ons daartoe in staat, hoe graag we het ook zouden willen. Maar ik denk wel dat we vanuit ons vakgebied allemaal iets toe te voegen hebben. Ik wil u graag mijn visie vertellen, en ik ben ook benieuwd naar de uwe. Schroom niet om achteraf even uw hand op te steken." 

Spreekangst is niet het probleem

Wat was nu het verschil tussen deze drie sprekers? Het was niet hun beginniveau, want dat was ongeveer hetzelfde. Ook spreekangst was niet het probleem. Een zekere mate van spreekangst is natuurlijk en volkomen menselijk. 

• Spreekster één liet zich leiden door haar spreekangst. Ze voelde zich beoordeeld door haar toehoorderspubliek en was bang niet goed genoeg te zijn. Dit werkte als een self-fulfilling prophecy: achteraf werden haar angsten bevestigd.
• De tweede spreker blies zichzelf op om zijn spreekangst te maskeren. Dit is de spreekwoordelijke tactiek van de opgeblazen kikker, en zo werd de man ook door zijn publiek ervaren.
• De derde spreker koos voor de kracht van ontwapening. 

Spreekster drie was zich net als de andere twee bewust van haar feilbaarheid. Ze wist dat ze steken zou laten vallen. Ze realiseerde zich dat mensen kritiek op haar zouden kunnen hebben, en dat niet iedereen het met haar eens zou zijn. Maar ze liet zich daardoor niet van de wijs brengen. Ze koos voor de kracht van ontwapening. Met als gevolg dat haar eigen onzekerheid afnam en dat de  boodschap overkwam.

De kracht van ontwapening

Ontwapening is een tactiek uit het leger. Als een soldaat zich op vijandig terrein bevindt, kan hij drie dingen doen. Hij kan dekking zoeken, zelf de aanval inzetten of zich ontwapenen. In dat laatste geval kiest hij ervoor om zijn schild te laten zakken. Niet zonder risico, maar de kans is groot dat de ander ook zijn wapens laat zakken. Ontwapening is een eerste stap naar vrede.

Let wel: ontwapening is niet hetzelfde als jezelf neerhalen. Als je als spreker bent uitgenodigd om te komen spreken, sta je in je mandaat. Je staat daar omdat je een expert bent; omdat je het publiek iets te vertellen hebt. Daar mag je terecht van overtuigd zijn. Tegelijkertijd kun je ervoor kiezen om  je schild te laten zakken. Zo creëer je de ruimte voor de ander om jou als mens te ontmoeten.

De kracht van ontwapening is groot. Je kwetsbaar en transparant durven opstellen heeft drie belangrijke voordelen:

• het onslaat jezelf van de plicht om perfect te zijn;
• je wekt de sympathie van je toehoorderspubliek;
• je bent eventuele kritiek een flinke stap voor.

Vrees voor mensen spant een strik

Knikkende knieën en een trillende stem: dat alles is volkomen menselijk. Spreekangst is niets vreemds. Cruciaal is vooral hoe je met je spreekangst omgaat. De wijze koning Salomo waarschuwde al: "Vrees voor mensen spant een strik".

Waardoor laat jij je leiden? Door je angst of door je kracht?