Niet tegen je verlies kunnen: all bad news?

Wie elk risico mijdt, zal nooit een haas vangen

Boos worden als je verloren hebt. Niet tegen je verlies kunnen - het overkomt zelfs de besten. Laatst nog gooide zoonlief voor de derde keer het scherm van zijn DS kapot. Daar ging zijn spaargeld. Boos worden na het verliezen: je hebt er uiteindelijk vooral jezelf mee.

Wees eens eerlijk: lach jij ook weleens als een boer met kiespijn je verlies weg? Heb jij ook je toetsenbord weleens door de kamer gesmeten? Niet tegen je verlies kunnen is allesbehalve rationeel. Achteraf weet je dat natuurlijk heel goed, maar toch gebeurt het. Waarom kunnen sommige mensen niet tegen hun verlies?

Verliezen voelt als lichamelijke pijn

Verliezen voelt als lichamelijke pijn. Dat ontdekte hersenwetenschapper Maarten van Boksem toen hij het effect van verliezen onderzocht op de hersenen. Hij liet zijn respondenten een potje verliezen, en bracht via een MRI-scanner en EEG-muts de activiteit van de hersenen in kaart. Wat bleek? De hersenen van een verliezer vertonen dezelfde activiteit als die van een persoon die lichamelijke pijn heeft! Tijdens het verliezen stuurt het lichaam dus een prikkel naar de hersenen: dit mag nooit meer gebeuren. Het gevolg is dat verliezers in het vervolg andere keuzes gaan maken die gericht zijn op vermijding van de pijn en maximalisering van de winst. 

Waarom kan niet iedereen even goed tegen zijn verlies?

Dat neemt natuurlijk niet weg dat de één beter tegen zijn verlies kan dan de ander. Want waarom gooit zoon B zijn DS kapot, terwijl zoon A zijn schouders ophaalt? Dat heeft alles te maken met emotieregulatie. Wie heftig reageert op verlieservaringen, heeft zijn emoties dus minder goed in de hand. Bovendien spelen ook status en aanzien mee. Wie minder zelfverzekerd is, is gevoeliger voor het lijden van verlies. Of anders gezegd: hij moet winnen om zichzelf te kunnen bewijzen.

Apen hebben er ook last van

Niet tegen je verlies kunnen: het overkomt kinderen, tieners, volwassenen.... én apen. Uit onderzoek blijkt dat apen die hoog in de rangorde staan, een relatief lage cortisolspiegel hebben. Ze ervaren dus minder stress. Apen die onderaan de sociale ladder staan, hebben juist een hoge cortisolspiegel. 

Dat zou kunnen betekenen dat slechte verliezers daadwerkelijk menen dat er veel te verliezen valt. Het alfamannetje of -vrouwtje is zeker van de eigen positie en voelt geen noodzaak om zichzelf voortdurend te bewijzen. Wie echter lager in de rangorde staat, voelt zich al snel onzeker. Winnen is dan een manier om je waarde in de groep te bewijzen.

Niet tegen  je verlies kunnen: all bad news?

Een voetballer die zijn teamgenoot te lijf gaat, zal weinig compassie oproepen. Hetzelfde geldt voor een kind dat een spelletje Mens-Erger-Je-Niet door de kamer smijt. Maar niet tegen je verlies kunnen, is dat all bad news? 

Niet tegen je verlies kunnen mag dan sociaal onwenselijk zijn, volgens Van Boksem heeft het wel degelijk nut. We worden er namelijk niet alleen boos van, maar ook roekeloos en minder risicomijdend. Wie de competitie het hoofd wil kunnen bieden, zal grotere risico's gaan opzoeken. Stel je gaat een potje jagen, en je krijgt die vette haas maar niet te pakken. Dan zul je bij je volgende poging nog net iets verder moeten gaan. En, gedreven door frustratie, ga je uiteindelijk tot het uiterste. Net zolang totdat je die haas gevangen hebt.

Het is deze frustratie die topsporters all the way drijft om te winnen. En juist de onwil om te verliezen helpt ons om in de natuur te overleven. Wie elk risico zorgvuldig mijdt, zal nooit een haas vangen. En wie nooit een haas vangt, is zelf het haasje.

Vier tips om beter tegen je verlies te kunnen

Verliezen en winnen: het hoort er allebei bij. De volgende vier tips helpen om beter tegen je verlies te kunnen.

• Schat de situatie realistisch in. Woede na het verliezen is soms het gevolg van een onrealistische kijk op je eigen kansen. Weersta dus de verleiding om je direct in de arena te storten, maar vraag je eerst af wat je winkansen zijn. 
• Beheers je emoties. Sta niet toe dat je emoties jou beheersen, maar wees heerser over je eigen emoties. Leg die DS dus even weg, tel tot tien of ga een wandeling maken. Wedden dat je straks blij zult zijn als er geen barst in je scherm zit?
• Beperk de frustratie. Ben jij zo iemand die stapelgek wordt van Balloons, Fortnight of Mens-Erger-Je-Niet? Bespaar jezelf de frustratie. Trakteer jezelf eens op een constructief spel dat de creativiteit bevordert.
• Kies je tegenstanders slim. Ben je echt vastbesloten om te winnen, kies dan tegenstanders uit tegen wie je een reële kans maakt. Ga dus geen spelletje Backgammon aan met een mastermind, maar nodig je grootvader uit. Een win-winsituatie: hij heeft een gezellige middag; jij kunt reikhalzend uitzien naar de overwinning.