Onderbetaling: de valkuil van het freelancen

Het is ongetwijfeld de kwelling van elke freelancer. “Ja maar, dat kun jij toch wel even doen? Jij doet dat toch altijd al. En bovendien, je werk is je hobby.” Weer anderen proberen je af te schepen met een hongerloontje. Onlangs nog probeerde een klant mijn tarief met zestig procent omlaag te krijgen. Het hoefde nog net niet gratis, maar daarmee was ook alles gezegd.

Freelance werken: geen echte baan?

Zelfs het vrije leven van een freelancer gaat niet altijd over rozen. Herman Brusselmans geniet nog een zeker prestige, maar de doorsnee supermarktklant ziet schrijven niet als een real job. Laat staan dat men gelooft dat je er een inkomen mee kunt verwerven. Natuurlijk – ik weet wel beter. “Leven is het meervoud van lef”, riep mijn schoonvader altijd. Hij stortte zich in duizend zaken en kwam er altijd weer beter uit. Het elan van een “echte baan” mag dan verleidelijk zijn; het verlangen naar sociale waardering is een valkuil. Inmiddels zou ik het zelfstandigenbestaan voor geen goud meer inruilen voor een pamperpakket met eigen auto en dertiende maand.

Maar toch… wie van zijn passie zijn werk weet te maken, zal guts moeten ontwikkelen. Je zult immers altijd mensen blijven tegenkomen die jouw werk zien als een hobby. En die je goedbedoeld vacatures blijven toesturen, denkend dat je wel op zoek moet zijn naar een échte baan. Dat neemt niet weg dat een zelfstandige ook gewoon de maandelijkse rekeningen moet betalen. Om over sociale bijdragen en belastingen dan maar niet te spreken. Zelfs de barmhartige Samaritaan had immers brood nodig. Over freelance werken doen nogal wat hardnekkige misverstanden de ronde. Met als gevolg dat veel zelfstandigen onderbetaald worden. Ze nemen genoegen met het laagste tarief en raken opgebrand of gefrustreerd. 

Werken uit vrije wil of vrijwilligerswerk

Hoe komt het dat veel freelancers te weinig verdienen? En dat ze lijden onder het gevoel niet serieus genomen te worden? Belangrijk om te weten is dat er een verschil bestaat tussen vrijwilligerswerk en werken uit vrije wil. Het feit dat je ooit vanuit een droom je BTW-nummer aanvroeg, doet daar niets aan af. Hetzelfde geldt voor het ontbreken van de dwang van een baas. Dus laten we het even duidelijk zwart op wit stellen: werken uit vrije wil is niet hetzelfde als vrijwilligerswerk. Elke zaak met een BTW-nummer heeft gewoon winst nodig om overeind te kunnen blijven. En geen enkele ondernemer kan leven van lucht alleen. Punt.

Het (lastige) onderscheid tussen werk en privé

Vanwaar dan die verwachting dat freelancers gratis werken, of anders wel voor een schijntje? Niet alleen vrijwilligerswerk en werken uit vrije wil worden door elkaar gehaald. Ook het onderscheid tussen werk en privé kan verwarrend zijn. Niet alleen voor je omgeving, maar ook voor jezelf. In de privéwereld regeert de informele economie. Diensten worden verricht op basis van wederkerigheid. Een voorbeeld? Ik bak een taart voor jou, en jij past op mijn kinderen. De wereld van het werk is echter die van de formele economie. Hier worden relaties gestroomlijnd door geld. Ik heb een taart voor jou  gebakken; dat is dan twaalf euro.

Voor wie zich elke dag weer door de file worstelt op weg naar de baas, is dat onderscheid duidelijk. De formele economie begint op je werk. Je zou het immers wel uit je hoofd laten om daar vrijwillig te komen opdraven. Zonder een vast salaris worden er geen boeven gevangen, brieven getypt of telefoontjes aangenomen. En de informele economie? Die begint voor een werknemer als hij zijn auto de oprit opdraait. Het sproeien van het gazon of het uitlenen van de Kärcher aan de buurman: daar vraag je immers geen geld voor.

Hoe anders is dat bij freelancers. De meesten van ons bewegen zich voortdurend tussen de werelden van de formele en de informele economie. Er zijn geen strakke scheidslijnen; werk en privé lopen niet zelden dwars door elkaar. Niet verwonderlijk dus dat je omgeving denkt dat je gewoon een vrije bakfietsvader of –moeder bent. En dat jij je ondergewaardeerd voelt als iemand je weer eens benadert voor een onbezoldigd klusje.

Hoe je wel serieus geld verdient: vijf tips

Hoe geraak je nu uit de impasse? Hoe zorg je dat je als freelancer serieus genomen wordt, en voorkom je dat je wordt onderbetaald? Vijf handige tips om je succes te vergroten. 

1. Baken werk en privé zo duidelijk mogelijk af. Zorg voor een eigen werkplek en reserveer van tevoren je werkuren. Maak ook aan je omgeving duidelijk dat je aan het werk bent, en dat je dus geen tijd hebt voor telefoongesprekken, shopsessies of theevisites.
2. Bepaal je tarief. Misschien houd je wel ruimte open om te onderhandelen, maar bepaal altijd een duidelijke ondergrens. Laat je niet verleiden om daarover heen te gaan en voor een schijntje te werken.
3. Maak onderscheid tussen werk en vrijwilligerswerk. Wat zou je eventueel pro Deo willen doen? Maak daar een duidelijke keuze voor, en schroom niet om andere aanbiedingen te weigeren.
4. Voel je niet schuldig. De arbeider is zijn loon waard. Net als ieder ander heb jij ook het volste recht om aan het eind van de maand je rekeningen te kunnen betalen.
5. Weet wat je waard bent. Wees je bewust van je marktwaarde en van wat je te bieden hebt. Investeer voortdurend in je scholing en kwaliteiten. Zo blijf je de concurrentie altijd een stap voor.

Last but not least: blijf trouw aan je oorspronkelijke droom en visie. Trek een chique blouse aan als je aan het werk gaat, strooi rond met visitekaartjes, maak reclame en zorg voor een gestroomlijnde website. Weersta de verleiding om in je pyjama met een half oog naar je favoriete soap te kijken. Zelfs al neemt geen hond je serieus, neem altijd jezelf serieus. Als jij dat maar lang genoeg blijft volhouden, zullen anderen vanzelf volgen.