Storytelling is een vak, maar niet iedere story moet worden verteld

Niet lang geleden kreeg ik een allervriendelijkst mailtje vanuit New York. Of ik teksten kon vertalen, en zo ja, hoeveel dat kostte. De Chinese opdrachtgeefster had flink wat tekst, zei ze. Dus als ik een speciaal tarief voor haar had, dan zou ik maandenlang verzekerd zijn van werk. Zo'n aanbod klinkt menig ondernemer als muziek in de oren. Geld en werk houden immers je onderneming gezond. 

Mijn Chinese opdrachtgeefster gedroeg zich als een voorbeeldige klant. Meerdere malen per week stuurde ze me lange epistels in de vorm van profestische openbaringen. De teksten waren van het Chinees vertaald naar het Engels, en nu was het mijn taak om ze om te zetten naar het Nederlands. Ik begon er met goede moed aan. Hoewel de teksten soms wat onnavolgbaar waren, beschouwde ik het als een uitdaging om er een mooi en leesbaar geheel van te maken. Vertalen is immers een vak.

Rancuneuze god

Toch begon er iets te knagen. Want hoe meer religieuze teksten ik vertaalde, hoe meer de zelfverklaarde god het op zijn heupen leek te krijgen. Voortdurend ontstak hij in razernij. Dan veegde hij de mensheid in niet mis te verstane bewoordingen de mantel uit. Hij maakte er geen geheim van de mensheid te haten, de wereld te zullen vernietigen en weinig op te hebben met een warm en gezellig familiebestaan.

Ach, zei de theoloog in mij aanvankelijk, zulke teksten vind je toch ook in het Bijbelboek Openbaringen? Maar dat was duidelijk niet hetzelfde. Want hoewel de beweging zich christelijk noemde, had ze duidelijk weinig op met de Bijbel. De teksten omschreven de Bijbel als een gedateerd boek. Alles in de Bijbel was oud en achterhaald, dit in tegenstelling tot de teksten van Yang Xiangbin.

Plotseling begon het me te dagen. Ik was een Bijbel 2.0 aan het vertalen en editen. Jawel, ik was betrokken bij de publicatie van een nieuw heilig boek; eentje die alle eerdere heilige boeken en profetieën in één klap zou moeten vervangen. De ultieme eindtijd-openbaring.

Grote rode draak

De werkdruk nam intussen toe. Vanuit New York ontving ik de ene tekst na de andere, soms wel zeven stuks in één mail. De ontvanger wilde de vertalingen het liefst nog dezelfde dag hebben. Ook de facturen werden dezelfde dag nog betaald. So far, so good. Er was alleen een probleem met deze zogenaamd geïnspireerde teksten.

Geleidelijk aan werd ik meegezogen in een draaikolk van onheilsprofetieën. 's Nachts kreeg ik nachtmerries waarin grote rode drakenkoppen mij aanstaarden vanuit het donker. Hun ogen hadden Chinese trekken, en hun gezicht was vertrokken in een grimas van woede. In plaats van dat ik de teksten beheerste, leken de teksten mij te beheersen.

Dat alles maakte dat er iets begon te knagen. Waar was ik nu eigenlijk mee bezig? Ik besloot drie dagen vrijaf te nemen en onderzoek te doen naar de beweging. De werkelijkheid bleek ontnuchterend. Mijn opdrachtgever maakte deel uit van de Church of Almighty God, ook wel de Eastern Lightning-beweging. Deze beweging is in China omstreden, en er zijn al meerdere 'kerkgangers' opgepakt.

Eastern Lightning

De Eastern Lighting-beweging staat bekend als een Chinese sekte. De website van de 'kerk' vermeldt dat 'Christus werd geboren in een eenvoudig gezin in het noorden van China'. Die Christus wordt steevast vermeld als een zij.

De leden geloven namelijk dat Jezus is geïncarneerd in het lichaam van een Chinese vrouw genaamd Yang Xiangbin (1973). Op 16-jarige leeftijd begon Yang Xiangbin 'profetieën' te ontvangen, en in de jaren daarna zou zij zich getransformeerd hebben tot de nieuwe vleesgeworden van God.

De voormalige gymnastiekleraar Zhao Weishan geloofde dat de woorden geleid werden door de Heilige Geest, en liet ze publiceren als utterances. In 1990 stichtte het echtpaar de Church of Almighty God. Yang Xiangbin, die ook wel schuilgaat onder de naam Lightning Deng, leidt naar verluidt een teruggetrokken bestaan in New York. Enkel de vijf topleden van de pyramidevormige organisatie mogen contact met haar hebben. Zhao Weishan is nog altijd de enige die de woorden van Yang Xiangbin mag optekenen en verspreiden.

De organisatie staat bekend om haar agressieve evangelisatiemethoden. Alleen al in Peking verloren 30.000 gezinnen een familielid aan de sekte rond de 'vrouwelijke Jezus'. Er zijn organisaties opgericht om de achterblijvers te steunen.

In 2014 haalde de beweging wereldwijd de krantenkoppen met de Zhaoyuan McDonald's Cult Murder. Een groep leden drong een McDonald's-filiaal binnen in Zhaoyuan en vroeg de gasten om hun telefoonnummers. De 37-jarige salesmedewerkster Wu Shuoyan weigerde. Daarop ontstaken Zhang Lidong en zijn dochter Zhang Fan in razernij, en begonnen zij op de vrouw in te slaan. Schokkende foto's tonen Wu Shuoyan badend in een plas bloed tussen het McDonald's meubilair.

Berucht en gevreesd 

Het gewelddadige tweetal werd in 2015 geëxecuteerd. Deze zaak is echter nog maar het topje van de ijsberg. Binnen China is de Eastern Lightning-beweging berucht en gevreesd. De afgelopen jaren werden meerdere leden achter tralies geplaatst wegens moord, ontvoering en intimidatie. Naar christelijke naastenliefde blijft het vooralsnog zoeken in de teksten van Yang Xiangbin.

Uitgerekend deze teksten was ik aan het vertalen. Al vele weken had ik mij ingespannen om voor Eastern Lightning de opperste kwaliteit te leveren. Vage teksten maakte ik tot juweeltjes, en slechtlopende zinnen liet ik weer vloeien. Als journalist en copywriter is storytelling immers mijn vak. Maar kon ik deze teksten eigenlijk wel verkopen? Wat als de verhalen zo mooi werden dat honderden mensen ze zouden lezen en geloven?

Erg discutabel kwam mijn klant niet over, integendeel zelfs. De facturen werden perfect op tijd betaald - zelfs dezelfde dag nog. Mails kregen à la minute een antwoord, of het nu dag was of nacht. En altijd, maar dan ook altijd was er werk. Bergen zelfs. 

Geld is ook niet alles

Maar toch. Wat als je klanten een bedenkelijke reputatie hebben? Wat als je niet achter hun doelen en motieven kunt staan? Wat als je misschien wel meewerkt aan fraude, geweld of misleiding? Het zijn vragen die zowel ondernemers als werknemers kwellen. Geld mag je onderneming dan gezond houden - geld is ook niet alles. 

Tijdens een weekend in Limburg stelde ik mijzelf de vraag waarom ik eigenlijk doe wat ik doe. Werk ik alleen om geld te verdienen, of wil ik ook nog dat mijn teksten bijdragen aan een hoger doel? Ik besloot mijn bedrijfsvisie en waarden op papier te zetten. Daarmee ging voor het eerst weer het licht aan in duistere tijden.

Eenmaal thuis stuurde ik een mailtje naar New York. Ik bedankte mijn klant voor de prettige samenwerking, maar schreef dat ik niet langer achter de teksten kon staan. Als storyteller verkoop ik verhalen, en als theoloog heb ik de verantwoordelijkheid om die verhalen positief en inspirerend te laten zijn. De dame reageerde door me nog meer werk te sturen, tegen een nóg aantrekkelijker tarief dit keer. Opnieuw bedankte ik vriendelijk.

Storytelling kent grenzen

Vannacht droomde ik opnieuw. Op een tafel lagen evangelisatiemateriaal, posters en traktaten. De Eastern Lightning-beweging had overduidelijk een kapitale zendingsactie op poten gezet om het Nederlandstalig gebied voor zich te winnen. Op de flyers stonden afbeeldingen van groene landschappen en stralende mensen. Een nieuwe hemel en aarde leken voor het grijpen te liggen.

Opgelucht realiseerde ik mij dat ik niet langer meeschrijf aan dit verhaal. Storytelling is een vak, maar niet iedere story verdient het om te worden verteld.