"België is een schattig land met schattige mensen"

“België is een schattig land met de meest verbazende en schattige mensen die ik ooit heb ontmoet.” Op deze aandoenlijke zin stuitte ik tijdens het editen van een inspiratiemagazine. Was getekend Salam A., vluchteling en vrijwilliger. 

De Belgen volgens Google

De Belgen als schattig volkje, dat was nieuw voor mij. Wie in Google “Belgen zijn” ingeeft, krijgt een hele reeks suggesties. Dit zijn de meest gegooglede termen als het om de Belgen gaat:

1. Belgen zijn achterbaks
2. Belgen zijn gesloten
3. Belgen zijn gelijk voor de wet
4. Belgen zijn de dapperste aller Galliërs
5. Belgen zijn Bourgondiërs
6. Belgen zijn geboren met een baksteen in de maag
7. Belgen zijn raar
8. Belgen zijn goed in Engels en Frans.

Wie dus wil puzzelen met clichés, kan alle kanten uit. Van mondaine wereldburgers tot achterbakse eenzaten, en van dappere Galliërs tot Bourgondiërs met een zware maag: de Belgen vertegenwoordigen het allemaal. Maar schattig? Dat is betrekkelijk nieuw.

Schattige Gentenaren

In 2015 werd de Amsterdamse music producer Mees Dierdorp geïnterviewd door Studio Brussel, waarbij hij zijn liefde voor België niet onder stoelen of banken stak. “Ik was onlangs op vakantie in België en vind jullie heel erg schattig!” jubelde Dierdorp. "Schattig?" vroeg de interviewer verbaasd. Waarop Dierdorp zijn boontje voor België nader verklaarde. Telkens als hij in Gent was en hij vroeg waar hij een lekkere cocktail kon drinken, namen mensen hem bij de arm en lieten ze hem spontaan de stad zien. 

Een vertederend verhaal gaat er in als koek, maar je kunt je afvragen wie hier de schattigerd is. Is dat de Gentenaar die een rondleiding geeft, of zijn het toch vooral de bruine kraaloogjes van Dierdorp die herinneren aan Koen Wauters in de gloriejaren van Clouseau? En die menig Gentenaar dwingen om hem spontaan even te omarmen?

Chihuahua

Schattig, het is en blijft een lastig begrip. Volgens de Van Dale betekent het lief of aardig. Daar kun je als natie nog best mee leven. Maar het woord kent ook valkuilen, zo bewijst Mijnwoordenboek.nl. Schattig is de overtreffende trap van lief; zodanig zelfs, dat het aan het aandoenlijke grenst. Schattige Belgen zijn koddig, snoezig, snoeperig, vertederend of poeteloerig zo je wilt.

Schattig, dat is het stokoude omaatje met die tandeloze lach, die zich door haar dementie in haar tienerjaren waant. Het is de chihuahua die met zijn onophoudelijke gekef een pitbull probeert te intimideren. Schattig, dat zijn ook de bewoners van Tollembeek in de stripboeken van Urbanus, waar frietkotten spontaan uit het niets verrijzen en de jaarlijkse belastingaangifte steevast op nul uitdraait. En laten we de zatte dorpszot niet vergeten, of die manager met nét iets te hoge aaibaarheidsfactor.

Probeer maar eens oorlog te voeren tegen een schattig volk. Het zal je niet lukken. De schattigheid heeft de onschuld aan haar zijde; ze roept geen verzet op en sluit ogenschijnlijk geen enkel gevaar in. Schattigheid roept associaties op met pluche, pastelkleurtjes, grappige diertjes en ronde vormen. Schatten zijn je ergste vijanden - een schattig volk bestrijden is zoiets als een knuffelbeest door een guillotine halen. Nee, met zulke mensen drink je een biertje en lach je, maar je neemt ze niet au serieux. Hoe schattig zijn de Belgen eigenlijk?

Aap uit de mouw

Terug naar dat ene gewraakte zinnetje. Ik besloot navraag te doen bij de vertaler. Waarbij ik er voor alle duidelijkheid op wees dat schattig in het Nederlands zoveel betekent als “mignon” in het Frans. Wat dan weer de Waalse wenkbrauwharen deed rijzen, en hier en daar zelfs een lachje uitlokte. Het oorspronkelijke woord bleek adorable te zijn.

Daar kwam een poeteloerig aapje uit de mouw gekropen. Het Franse woord adorable kan op vele manieren worden vertaald: van lief tot schattig, van leuk tot mooi en aardig, en van geweldig tot lieflijk, lieftallig en aanbiddellijk. Het woord "schattig" berustte dus louter op een keuze die waarschijnlijk onder tijdsdruk was gemaakt. Dat bracht de aaibaarheidsfactor van het volk al flink omlaag.

Koddig imago

Uiteindelijk veranderden we de zin in:

“België is een geweldig land met de meest verbazingwekkende en lieve mensen die ik ooit heb ontmoet.” 

Hoe cruciaal is de taal. Eén simpel vertaalfoutje, en vriendelijke mensen veranderen op slag in snoezige zielen die je met een flinke korrel zout moet nemen. One slip of the pen en.. een imago is gekleurd. Als editor kun je soms zomaar van onschatbare waarde zijn.